بررسی رابطۀ بین ابعاد رضایت شغلی با فرسودگی شغلی
چکیده
هدف: هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطۀ بین رضایت شغلی واسترس شغلی و همچنين بررسي رابطه بین ابعاد رضایت شغلی با فرسودگی شغلی ازدیدگاه مدیران مدارس شهرستان جهرم بوده است. .روش : روش پژوهش توصیفی وازنوع همبستگی بوده و جامعۀ آماری آن را کلیۀ مدیران مدارس شهرستان جهرم را دربرمی گیرد. تعدادآنها 135 نفر می باشد. وبه دلیل تعدادکم جامعۀ آماری همین مقداربه عنوان نمونۀ آماری درنظرگرفته شد.دراین پژوهش ازسه پرسشنامۀ رضایت شغلیJDI (اسمیت،کندال،هالین، گریکسون(1987-1969)وفرسودگی شغلی مسلش(1991)واسترس شغلی نورعلی مشتاقی فر درسال(1377)استفاده گردید: برای تعیین روایی محتوایی و صوری پرسشنامه (رضایت شغلی، فرسودگی شغلی، استرس شغلی) از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد پایائی پرسشنامه‌ی رضایت شغلی 86/0 و پایائی پرسشنامه ی فرسودگی شغلی 87/0 و پایائی پرسشنامه ی استرس شغلی 97/0 به دست امده است . يافته ها: تجزیه و تحلیل داده هادر 2 سطح آمارتوصیفی وآماراستنباطی صورت گرفت.که درسطح آمارتوصیفی شاخصهای آماری انحراف معیار،ودرسطح استنباطی ازضریب همبستگی پیرسون وتحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد .نتيجه گيري:- بین رضایت شغلی و استرس شغلی رابطۀ مثبت و معنادار وجود دارد. بین ابعاد رضایت شغلی و فرسودگی
کلیدواژه ها : رضایت شغلی - فرسودگی شغلی - استرس شغلی
مقدمه:
دردنیای پرشتاب امروز هر کس خواهان داشتن شغلی است.و در واقع یکی ازعوامل احساس امنیت و اعتماد به نفس، داشتن شغل وفعالیت اجتماعی است (غروری،1381).
رضایت شغلی از مهمترین نتایج یک انتخاب صحیح و مناسب در گزینش حرفه است. که تطابق باکار، امکان خلاقیت، روابط رضایت بخش با همکاران وافزایش عزت نفس[1] را فراهم می آورد. برعکس ناسازگاری شغلی مسئله ای است که سبب تعویض مکررِشغل، غیبت، نارضایتی ازخود و شغل، عدم احساس امنیت و خشم و بیزاری از کار میگردد.
هر چه نگرشهای منفی بیشتری در رابطه با شغل وجود داشته باشد عوارض منفی بیشتری را باعث می گردد و بیشترشدن نارضایتی نسبت به شغل، منجر به نگرشی منفی می شود. یکی ازاین عارضههای مهم که رابطهای متقابل با نگرش منفی دارد فرسودگی شغلی می باشد(حیدری،1379).
کاریک منبع بسیارمهم برای امرار معاش و احراز موقعیتهای اجتماعی است که درعین حال می تواند به نارضایتی، تحلیل رفتن قوای جسمی و روحی منجرشود. محیط کارازمحرکهای فیزیکی، روانی واجتماعی تشکیل شده است که هرکدام از این عوارض می تواند عامل ایجاد تنیدگی[2] به حساب آیند، فشارناشی ازانجام کاریکی از رایج ترین علل تنیدگی می باشد. افراد مقدار زیادی از وقت خود را صرف کارشان می کنند و چنانچه احساس اضطراب وعدم توانایی سازگاری با آن یا نارضایتی ازآن بنماینداین امر به تنیدگی آنها خواهدافزود (غروری،1381).
درمدیریت منابع انسانی پدیدۀ رضایت شغلی یکی ازشاخصهای کیفیت زندگی می باشد.شکی نیست مردمی که ازکارخودرضایت خاطردارنددر پایان روزاحساس می کنندکه به توفیقی نائل آمده اند. و هر چه سازگاری بین مدیران و اهداف سازمان بیشتر باشد،انگیزش و عملکرد و رضایت شغلی مدیران نیز افزایش می یابد(شفیع آبادی،1372).
استرس شغلی درسازمانها یکی ازمشکلات روزجهانی است که باآغازانقلاب صنعتی ورواج تولیدانبوه وشکل گیری نهادهای دولتی وسازمانهای گسترده موردنظرصاحبنظران مدیریت وروانشناسی قرارگرفت ومباحثی همچون سلامتی،ارزشهای انسانی،ایمنی،آرامش،اضطراب،ناکامی،سرخوردگی،بحران روحی،فلات شغلی،سکون حرفه ای واحساس عدم موفقیت وامثال آن طرح گردید (خنیفر،1388).
نگهداری نظام سازمانی یکی ازمهمترین وظایف ومسئولیتهای مدیرمحسوب می شود بنابراین یک مدیرسازمان درواقع مسئول میزان ونوع تعهدکارکنان نسبت به ارزشهای رسمی است.بنابراین مدیریت سازمان باید عوامل مؤثربررضایت شغلی سازمانی راشناسایی کندوبا رفع عوامل منفی وتقویت عوامل مثبت تأثیرگذاربرآن،باعث بالارفتن میزان رضایت شغلی درسازمان شود.ازجمله عواملی که تأثیرات منفی بررضایت شغلی سازمانی می گذارندوباعث کاهش آن می شوند، استرس شغلی وفرسودگی شغلی درفرد است. انسانهای سازمانی درعصر حاضر دائم با عوامل درون و برون سازمانی که موجب استرس و فرسودگی شغلی می شوند، روبرو هستند که به روح و جسم آنها آسیب می رساندوباعث پایین آمدن میزان تحمل روحی وجسمی آنها شده وبرعملکردآنها تأثیرمنفی می گذارد(مدرسی راد،1382).
پژوهشهای انجام شده نیزنشان دهندۀ تأثیرمنفی استرس شغلی وفرسودگی شغلی بررضایت شغلی می باشد (رئیس زاده وباقرپور،1385).
رئیس زاده وباقرپور،(1385)وانوری،(1386) درتحقیقات خودبه ترتیب بین متغیرهای فرسودگی شغلی واسترس شغلی بارضایت شغلی کارکنان رابطۀ معنی دارمنفی پیداکردند به این معنی که هرچه میزان استرس شغلی وفرسودگی شغلی مدیران بالارود رضایت شغلی آنها پایین ترمی آید.
آموزش و پرورش هرجامعه مغز و قلب آن جامعه است، حیات، رشد و توسعه وتحقق اهداف همه جانبۀ آن درگرو جذب، گزینش، آموزش ونگهداشت افرادپویا وموفق می باشدلذا سرمایه گذاری درجهت تربیت همه جانبۀ چنین افرادی بهترین وسودمندترین وپایدارترین سرمایه گذاری برای تحولات کیفی خواهدبود،به گفتۀ فیلیپ کومبز[3]«اگرقراراست که تحولی درعرصۀ جامعه به وقوع بپیوندداین تحول ودگرگونی باید ازآموزش وپرورش آغازشود»(میرکمالی،1378).
منابع انسانی اصلی ترین وباارزش ترین عامل درعملکردسازمانها بشمارمی روند.البته این ارزشمندی زمانی مشخص ترمی شودکه سازمانها نیازهای واقعی خود،منابع انسانی متخصص وعلاقه مندبه کارراجذب کرده و برای حفظ ،نگهداری وپرورش آنهاتلاش ورزد،درغیراین صورت همین منبع با ارزش به عنوان سرباری زائدومخل نظم درخواهدآمد(طبری،1387).
امروزه یکی ازمشکلات سازمانها عدم رضایت سازمانی مدیران وکارکنان ازشغل وسازمانهایشان ورویارویی آنان باعوامل استرس زای درون وبرون سازمانی وعوامل بوجودآورندۀ فرسودگی شغلی می باشدکه باتوجه به اهمیت این سه متغیردرعملکردافرادوسازمان،لازم است که بیشترموردمطالعه وبررسی قرارگیرنددراین خصوص سازمانها باید بتوانندمیزان تحمل کارکنان راافزایش داده وتأثیرعواملی که باعث ایجاداسترس وفرسودگی شغلی می شوندراکاهش دهند تابهره وری فردی وسازمانی ورضایت شغلی افزایش یابد(آلیگار[4]،1379).
مدیران دست کم بایدبه سه دلیل به رضایت شغلی افراد و اعضای سازمان اهمیت بدهند:1- مدارک زیادی در دست است که افراد ناراضی، سازمان را ترک می کنند و بیشتر استعفاء می دهنداماافرادراضی کمتردرکارغیبت می کنندوکارشان رامنظم ودقیق انجام می دهند.2- ثابت شده است کارکنان راضی ازسلامت بهتری برخوردارندوبیشترعمرمی کنند.افرادناراضی مستعدانواع بیماریهاازسردرد تا بیماریهای قلبی وعروقی هستند.3- رضایت شغلی ازکار پدیده ای است که از مرز سازمان و شرکت فراتر می رودواثرات آن درزندگی خصوصی فردوخارج ازسازمان مشاهده می شود.وکارمندراضی،شادابی راازسازمان به خانه وجامعه منتقل می کند.بنابراین می توان باتوجه به مسئولیتهای اجتماعی ومقدارپولی که درسایۀ وجودرضایت شغلی نصیب جامعه خواهدشد،ازاین پدیده دفاع کرد(فروتن،1379). این پژوهش قصدداردرابطۀ بین رضایت شغلی و فرسودگی شغلی بااسترس شغلی راازدیدگاه مدیران مدارس شهرستان جهرم را مورد بررسی قراردهد.باانجام این پژوهش ومشخص شدن رابطۀ این سه متغیر،مدیران ودست اندرکاران تعلیم وتربیت خواهند توانست بااستفاده ازنتایج این پژوهش تصمیمات لازم ومقتضی رادرجهت صحیح،بهره برداری نمایند.
جورج و جونز[5] (1999) رضايت شغلي را مجموعه اي از احساسات و باورها مي دانند كه افراد در مورد مشاغل كنوني خود دارند.
800x600
Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer4 st1\:*{behavior:url(#ieooui) } /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";}
بحث و نتیجه:
با توجه به يافته هاي پژوهش مي توان گفت بین رضایت شغلی وفرسودگی شغلی وهمچنین بین رضایت شغلی واسترس شغلی رابطۀ معناداری وجودندارد..این نتایج بایافته های عبدی، شهبازی 1380و دموری 1373 و سلیمان نژاد1380 همسویی دارد.
چرا رضایت شغلی با استرس شغلی رابطه ندارد و چراهر چه فرسودگی شغلی افزایش پیدا کند استرس شغلی نیز افزایش می یابد؟ درتبیین یافته های مربوط به این فرضیه می توان گفت که هر سازمانی نیازمند نیروی کارعلاقه مند به کار می باشدتابتواندازبهره وری بالایی برخوردارباشد.عوامل متعددی رضایت شغلی مدیران رانسبت به سازمان تحت تأثیر قرار میدهند و باعث افزایش یا کاهش آن می شوند. عواملی همچون استرس شغلی و فرسودگی شغلی می باشد. پژوهشهانشان می دهندفرسودگی شغلی که براثراسترس شغلی بیش ازحدوطولانی مدت بوجودمی آیدباعث کاهش رضایت شغلی می شودوازطرف دیگراسترس شغلی که عامل اصلی بوجودآورندۀ فرسودگی شغلی است ونیزباعث کاهش میزان انگیزه ورضایت مدیران وعملکردآنان می شود.به گونه ای که بابالارفتن استرس حرفه ای،رضایت شغلی هم کاهش می یابد.
همانطورکه مشاهده می شوداسترس شغلی برفرسودگی شغلی و استرس شغلی و فرسودگی شغلی بر رضایت شغلی کارکنان در سازمانها اثرمی گذارند واین نشان دهندۀ رابطۀ چندگانۀ این متغیرها با یکدیگر است.
طبق نتایج به دست آمده ازاین فرضیۀ پژوهشی بین رضایت شغلی واسترس شغلی درسطح 05/0 رابطۀ معنی داروجودندارد.این نتایج بایافته های برگ وریدینگ (1991) وآزاد مرزآبادی ،سلیمی (1383)، ویسی، عاطف، وحیدرضایی(1379) همسویی دارد.
طبق نتایج بدست آمده ازاین فرضیۀ پژوهش بین ابعادرضایت شغلی بااسترس شغلی رابطۀ معنا داروجودندارد. وهیچ کدام ازابعادرضایت شغلی با استرس شغلی همبستگی معنادارندارند، بنابراین هیچ یک ازآنها قدرت پیش بینی استرس شغلی راندارد.زیرارضایت ازحقوق ،رضایت ازماهیت کار، رضایت ازنحوۀ ارتقاء،رضایت ازمافوق،رضایت ازهمکاران وقتی که درسازمان ایجادشوددیگرهیچکدام ازکارکنان دچاراسترس شغلی نمی شوند.
طبق نتایج بدست آمده ازاین فرضیۀ پژوهشی بین ابعادرضایت شغلی وفرسودگی شغلی رابطۀ معناداری وجودندارد.ضرایب همبستگی ستاره داردرجدول5ازلحاظ آماری معنادارهستند.وهمانگونه که مشاهده می شودهیچ یک ازابعادرضایت شغلی بافرسودگی شغلی همبستگی معنادارندارند،بنابراین هیچ یک ازآنها قدرت پیش بینی فرسودگی شغلی راندارند.وقتی که ماازتمام ابعادرضایت شغلی،ابرازخشنودی کنیم یعنی ازشغل خودراضی هستیم پس به دلیل رضایتمندی دیگر،مدیران درسازمان دچارفرسودگی شغلی نمی شوند و دیگر رابطه ای هم میان این دو متغییرایجاد نمی شود.این نتایج بایافته های احمدی خلیفه(1381)،سارس(1988)،فریدمن(1995)،ایوانزوهاکسلی وگاتلی ، ویبروپاژاک و مدینا وکندال وکوتانا(2006)همسویی دارد.
با توجه به نتايج حاصل شده از پژوهش حاضر پيشنهاد مي شود:مدیران وکارکنان درسازمانها باآگاهی میزان تحمل خود،ازسطح استرس پذیری خودآگاه بشوندوبابکارگیری راهکارهای عملی درجهت افزایش قدرت تحمل وفشارپذیری فردی وسازمانی خودگام برداشته وازاین بابت درراستای سالم سازی محیط وارتقای بهداشت روانی سازمان حرکت کنندتاانرژی هایی که ناخواسته صرف تنشهای سازمانی می گردددرجهت ارتقای کمیت وکیفیت وتحقق مسئولیتهای اجتماعی سازمان بکارگرفته شود.
نتایج کلی فرضیات پژوهش نشان می دهددرمدارس بابالابردن رضایت شغلی وکاهش استرس شغلی وفرسودگی شغلی،کارایی وبهره وری درمدارس بوجود می آید.بنابراین متولیان امرمی توانندتأثیربسزایی برروی این امربگذارندوامیداست گامهای مؤثری دراین خصوص برداشته شود.
منابع و ماخذ
- آتش پور، ح، شفتی، ع.، 1374، شغل و فشار روانی، تهران: منابع
فولاد، مجله ی فولاد
شماره ی 10، بهار1374.
- پورصفر، ک.،1378، مطالعه ی مدیریت رضایت شغلی و رابطه ی آن با عملکرد کارکنان دانشگاه علوم پزشکی گیلان، پایان نامه ی کارشناس یارشد مدیریت آموزشی مرکز آموزش مدیریت دولتی گیلان، ص 38.
- پورقاسمی، ع.، 1383، استرس در کار، صنعت و ایمنی ، شماره ی 81،ص 64-63
- حبیبیان، س.، 1382، مهارتهای بنیادی در مشاوره، تهران: انتشارات رشد، جلد اول.
- حساوی، ح.، 1387، بررسی رابطه ی بین رضایت شغلی و سلامت روان با فرسودگی شغلی درکارکنان شرکت فاریست اهواز، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاداسلامی اهواز
- حیدری، م.، 1379، بررسی رابطه ی تفکرغیرمنطقی با فرسودگی شغلی درمعلمین و دبیران، نشریه ی تربیت شماره ی16 .
- خاکپور،ر.، 1376، بررسی میزان شیوع نشانگان فرسودگی شغلی در مشاوران و روان درمانگران، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر بیرشک دانشگاه آزاد اسلامی رودهن.
- خداپرست، ا.، 1379، فرهنگ روانشناسی دوسویه، انتشارات پیوسته، چاپ اول.
- رابینز، استیفن، پ ترجمه: اعرابی،س،م و پارسائیان،ع.، 1380 ، ، رفتارسازمانی، تهران پژوهش های فرهنگی
- رابینز،استیفن،پ.، ترجمه: اعرابی،س،م و پارسائیان،ع، 1374، مدیریت رفتارسازمانی،تهران مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
- راندال آر ،ر ، آلتمایر، ا. ا.، ترجمه: خواجه پور،غ.، 1994، استرس شغلی، ، تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی، چاپ اول 1377
- زارعی، ف.، 1379، بررسی نشانگان فرسودگی شغلی مشاوران مدارس شهر قزوین ، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، تهران مرکز مدیریت آموزشی .
- سلیمان نژاد، ح.، 1380، بررسی رابطه ی بین استرس حرفه ای و رضایت شغلی در کارکنان سازمان های دولتی شهر ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی ایلام
- شفیع آبادی، ع.، 1372، راهنمایی و مشاوره ی شغلی و حرفه ای و نظریه های انتخاب شغل، انتشارات رشد، تهران ص 123.
- صادقی، ا.، 1382، بررسی میزان فرسودگی شغلی و رابطه ی آن با سلامت عمومی در کارکنان بهداشتی درمانی مرکز روانپزشکی رازی، پایان نامه ی کارشناس ارشد دانشگاه علامه ی طباطبایی تهران.
- عطار، ح.، 1374، بررسی ارتباط بین استرس شغلی با خشنودی شغلی و سلامت روان، پایان نامه ی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی. انستیتو روانپزشکی تهران.
- علوی، ا.، 1374، فشارهای عصبی و روانی (استرس)، تهران:مرکز مدیریت دولتی، فصلنامه ی مدیریت دولتی شماره ی20.
- فروتن، ن.، 1379، ص 37 رضایت شغلی مدیران منبع روزنامه ی همشهری، سال پاتردهم شماره ی4274 ، صفحه ی23 .
- قاسمی نژاد، ا، سیادت، ع، نوری، ا.، 1384، تعیین رابطه ی جو سازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی دبیران شهرکرد، مجله ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره ی سوم ، سال دوازدهم،شماره ی 1، ص 64-45
- قیصری، ص، محمدی، ح ،1377.، بررسی رابطه یبین ویژگی های شخصی و خشنودی شغلی مربیان تربیتی شهرستان بهبهان، پایان نامه ی کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.
- محمدی، ص.، 1386، افزایش رضایت شغلی، روزنامه ی همشهری، سال پانزدهم، شماره ی274، صفحه‌ی23
- میربلوک بزرگی، ع.، 1386، سلامت و بهداشت روان در مدیریت، مجله ی رشد مدیریت مدرسه.
- میردریکوندی، ر.، 1379، "شغل، رضایت شغلی و روشهای ارزیابی آن" ، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد روانشناسی از مؤسسه ی آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)
- نیلیان، ع.، 1371، بررسی میزان فرسودگی شغلی و ارتباط آن با روشهای مقابله ای، 1371
- نیکنامی، م.، 1375، مفاهیم اثربخش مدیران مدارس مدیریت درآموزش و پرورش.
- هرشن، س، دیویدبی، پ، دبلیو، پ.، 1998، مشاور بهداشت روانی نظریه ی عمل، ترجمه ی محمدنقی منشی طوسی،1374، چاپ اول، مشهد انتشارات آستان قدس رضوی.
- هیلز، د.، 1384، راههای مقابله با استرس، مترج نریمان خباز، نشر ریحان، چاپ اول.
- ولی، ن.ع.، 1388، بررسی رابطه ی سبک های رهبری و بهداشت روانی با رضایت شغلی دبیران دبیرستانهای شهرستان مرودشت، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد مرودشت.
ویسی، م، عاطف، و، رضایی، م.ک، م.، 1379، تأثیرات استرس شغلی بر سلامت روان، اثر تعدیل کننده ی سرسختی و حمایت اجتماعی فصلنامه ی اندیشه و رفتار، 2و3 ،ص 75-70
- وین، ک. هوی سیسل ج . میسکل، تئوری ، تحقیق و عمل ترجمه میرمحمد سید عباس زاده، مدیریت آموزشی، دانشگاه ارومیه1380.
منابع انگلیسی
- ablard/k., 2003, implicit the ories of intelligence and self : perceptions of academically talented adolescence.
- baron, ra, green berg, g., 1990, Behavior in or ganization – ally and bacon. Third edition.
-bern/ e., 2001, games people play. The psychology of human relation ship/ gover press/ inc. New york.
-friedman, j.a., 1995, school principal burnout the concept and its components. Journal of organizational behavior .vol.16.
- george.m.jennifer d jones. Rgareth, organizational behavior
Understanding and managing ( u.s.a) new York , Addison Wesley .1999,p.74
- kohn, rl, byosierp. : stress in organization, hand book of industrial organization psychology., 1992, vol3.pp- 571- 650
http//www.fastcompany.com/on line 29 reinvent.html.
- martin, micheal, j., 1989, a study of the levels of burnout as perceived by public school principals in the state of new hemp shirr Vanderbilt university press.
- maslash, c.jackson. s., 1981, The measurement of experienced burnout. Journal of occupational behavior. Vol.2(99-113)
- maslash, c. , & schaufeli,w. ,& liter, m.p.(zod) job burnout annual review of psychology, 5 (52), 397-424.
- mazur, pamely., 1987, the relationship between the principals, leadership style, the organization, and the teachers, personality. Nor the astern university press.
- Philip, l.r., 1992, stress and health. Published in the California by wads worth second edition. Pp(181-203) (267-281)
-Seltzery. namerot , r., 1988, subordinate burnout. Academy of manage ment journal. Vol 26.
- vallerand r.j., 1993, in education: evidence on the concurrent and construct validity of the academic motivation scale.
Abstract:
Objectives:This research had considered the relation dimensions of job satisfaction with job burnout and relation job satisfaction with job stress in view of the managers of schools in the Jahrom Method:the research was been descriptive and the type measurable .the statistical society is the whole female managers of the Jahrom which included 135 people and for the reason of being a few number in the statistical society only this number was considered as the statistical type .It has been used three questionnaires including JDI job satisfaction (smith; kendal; hallin; Grikson;1969-1987); job burnout(maslash;1991)and job stress (Ali moshtaghifar;1377)Results: that was done in two levels of descriptive statistical and deductive statistical l; which in the level of descriptive statistics has been used standard deviation-the statistical index and in the level of deductive statistics has been used Pearson coefficient of correlation and Regression multiple analysis Conclusion:the following results have been obtained:
-There is no meaningful relationship between job satisfaction and job stress.
-There is no meaningful relationship between the dimensions of job satisfaction and job burnout
key words: job satisfaction; job burnout; job stress.
